Republička uprava za inspekcijske poslove Republike Srpske – Inspektorat Republike Srpske formiran je Zakonom o inspekcijama u Republici Srpskoj koji je stupio na snagu 24. decembra 2005. godine. Inspektorat je de jure počeo sa radom 01. januara 2006. godine, a de facto 01. marta 2006. godine.
Zakonom o inspekcijama u Republici Srpskoj u Inspektorat Republike Srpske preuzeto je 10 republičkih inspekcija iz sedam resornih ministarstava Vlade Republike Srpske i jedne upravne organizacije, a izmjenama i dopunama zakona u 2008. godini u Inspektorat su preuzete još dvije inspekcije iz dva resorna ministarstva. Novim Zakonom o inspekcijama (Službeni glasnik Republike Srpske, broj: 74/10) formiran je još jedan novi sektor, te u sastavu Inspektorata Republike Srpske sada djeluje ukupno trinaest republičkih inspekcija koje nadziru primjenu oko 160 zakona i preko 700 podzakonskih akata u 30 oblasti inspekcijskog nadzora. Za potrebe vršenja inspekcijskog nadzora u spoljnotrgovinskom prometu, tržišni, fitosanitarni, zdravstveni i inspektori za hranu prisutni su na 14 graničnih prelaza, odnosno carinskih ispostava u Republici Srpskoj.
Inspektorat Republike Srpske je samostalna republička uprava koja obavlja poslove uprave od opšteg značaja za Republiku Srpsku, čija je uloga da, vršeći inspekcijske, upravne, stručne i druge poslove, podstiče društvenu disciplinu u izvršavanju zakona i drugih propisa. Nadzor nad radom Inspektorata vrši Vlada Republike Srpske, a Inspektorat jednom godišnje podnosi izvještaj Vladi.
Inspektorat Republike Srpske je organizovan prema funkcionalnom principu sa inspekcijskim sektorima kao osnovnim organizacionim jedinicama, a radi efikasnog i neposrednog obavljanja poslova inspekcijskog nadzora na teritoriji Republike Srpske, pored uprave koja se nalazi u Banjaluci, formirano je šest područnih odjeljenja koja su smještena u Banjaluci, Prijedoru, Doboju, Bijeljini, Istočnom Sarajevu i Trebinju.
Inspektorat Republike Srpske kontinuirano radi na poboljšanju inspekcijskog sistema u Republici Srpskoj i unapređenju njegovog kvaliteta. Od organa koji nije imao kadrovsku niti materijalnu infrastrukturu kada je osnovan, formirana je uprava koja danas ima svoj profil i fizionomiju. Inspektori Inspektorata godišnje u prosjeku izvrše oko 26.000 kontrola u unutrašnjem inspekcijskom nadzoru i preko 120.000 pregleda u spoljnotrgovinskom inspekcijskom nadzoru.
Inspektorat Republike Srpske u svom radu promoviše princip preventivnosti, racionalniji inspekcijski nadzor, ravnomjernije opterećenje subjekata kontrole, suzbijanje korupcije, povećanje javnosti i transparentnosti rada. Veliki značaj pridaje se efikasnosti kontrola i timskom radu inspektora. Sinergetski efekat organizacije inspekcijskog sistema Republike Srpske rezultovao je kvalitetnijim, sveobuhvatnijim i efikasnijim inspekcijskim nadzorom.
Strateški ciljevi inspekcijskog nadzora usmjereni su na rast društvene discipline u primjeni propisa, rast svijesti subjekata kontrole o potrebi poštovanja propisa, pravila i procedura, te razvijanje kulture dijaloga socijalnih partnera.
Efekti rada inspekcijskih organa direktno se ogledaju u povećanju društvene discipline u primjeni propisa, a indirektno u ekonomskom i socijalnom razvoju Republike Srpske, poboljšanju društvene klime, unapređenju privrednog sistema, pravnog i političkog sistema, kao i u rastu budžetskih i fondovskih prihoda.
